Stres u krów mlecznych

Stres to jeden z czynników, który powoduje wiele strat hodowlanych. Zestresowane krowy nie tylko dają mniej mleka, ale również trudniej zachodzą w ciążę. Naukowcy badający stres mówią nam, że jest to „reakcja organizmu na postrzegane zagrożenie”, a zagrożenie określają mianem stresora. Jeśli chcemy radzić sobie ze stresem w hodowli, musimy wziąć pod uwagę nie tylko stresor, ale również skomplikowaną reakcję organizmu zwierzęcego na sam stres. Zwierzęta – w tym bydło mleczne –  podobnie przeżywają sytuacje stresowe do ludzi. Stresory mogą być fizyczne (na przykład: uraz kręgosłupa u rolnika; wysoka temperatura otoczenia u krów mlecznych) lub psychologiczne (na przykład: spadek cen mleka na rynku u rolnika; zmiana otoczenia u krów mlecznych).

Reakcja na stres jest taka sama w przypadku wszystkich stresorów. Pobudzane są określone obszary mózgu, co prowadzi do wydzielania konkretnych hormonów: katecholamin (znanym przykładem jest epinefryna, która jest częściowo odpowiedzialna za reakcję „walki lub ucieczki”) i kortyzolu („hormonu stresu”) w nadnerczach. Kortyzol pomaga chronić zwierzę przed stresorem. Zwiększa on poziom glukozy we krwi, aby organizm mógł wykorzystać ją, jako energię do ucieczki. Dodatkowo, osłabia układ odpornościowy, aby oszczędzić składniki odżywcze i zapobiec nadmiernej aktywności układu autoimmunologicznego. Zakres reakcji stresowej różni się w zależności od stresora, a między osobami mogą występować znaczne różnice w stopniu doświadczanego stresu.

Krótkotrwała ekspozycja na stresor powoduje ostry stres, który prowadzi do gwałtownego wzrostu wydzielania kortyzolu. Nadmiar kortyzolu w takiej sytuacji powoduje immunosupresję (zmniejszenie aktywności układu odpornościowego), co może wpłynąć na rozwój lub nasilenie infekcji i chorób. Długotrwała obecność stresora powoduje przewlekły stres, któremu często towarzyszy obniżony poziom kortyzolu we krwi oraz zmniejszona reaktywność komórek na kortyzol, co może zwiększać ryzyko przewlekłego zapalenia.

Zapalenie to złożona odpowiedź immunologiczna mająca na celu ochronę organizmu przed infekcją i uszkodzeniem tkanek. Typowe objawy zapalenia to zaczerwienienie, obrzęk, gorączka i ból, które obserwuje się, gry krowa ma zapalenie sutka. Zapalenie może występować zarówno w miejscu zakażenia (miejscowe), jak i w całym ciele (ogólnoustrojowe). Ostre zapalenie jest korzystne i niezbędne do przezwyciężenia infekcji, natomiast przewlekłe, ogólnoustrojowe zapalenie może mieć wiele negatywnych konsekwencji. U ludzi może prowadzić do chorób serca, choroby Alzheimera, zapalenia stawów, otyłości, depresji i wielu innych zaburzeń. U krów mlecznych przewlekłe, ogólnoustrojowe stany zapalne zwiększają ryzyko chorób zakaźnych i metabolicznych (zapalenie sutka, zapalenie macicy), upośledzenia reprodukcji i zmniejszenia produkcji mleka.

Czynniki stresogenne u krów mlecznych

Wycielanie:

Poród, okres poporodowy i zatrzymanie produkcji mleka (zwane również zasuszeniem) powodują duży stres u krów mlecznych. Jednak są one naturalną częścią cyklu laktacji i muszą wystąpić, aby krowy osiągnęły pełnię potencjału produkcyjnego. Mniej więcej w okresie wycielenia krowy doświadczają kaskady zmian hormonalnych, metabolicznych, żywieniowych i środowiskowych, które stanowią wyzwanie dla szybkiego powrotu do zdrowia po porodzie i utrzymania ich wysokiej wydajności.

Pleśń i mykotoksyny:

Pleśń może mieć dwojaki wpływ na bydło. Pierwszym następstwem jest grzybica – stan, w którym komórki pleśniowe atakują i kolonizują tkanki zwierzęcia powodując chorobę. Drugim sposobem, w jaki pleśń może wpływać na zdrowie, jest produkcja mykotoksyn, czyli toksyn pochodzenia grzybiczego, mogących negatywnie wpływać na układ odpornościowy i inne procesy zachodzące w organizmie krów mlecznych.

Zarządzanie systemem żywienia:

Zarządzanie systemem żywienie obejmuje dobór składników pasz, mieszanie i dostarczanie racji, a także konserwację prycz i poideł. Brak uwagi na praktyki żywieniowe może skutkować zaburzeniami trawienia, a nawet zakwaszeniem organizmu. Skutki złych decyzji żywieniowych obejmują obniżoną odporność, zaburzoną gospodarkę metaboliczną, czy zły stan kopyt.

Warunki sanitarne:

Złe warunki sanitarne w miejscu, gdzie przebywa bydło mogą skutkować takimi schorzeniami, jak zapalenie sutka. Rozwija się ono w odpowiedzi na patogeny przedostające się do kanału strzykowego i namnażające się wewnątrz gruczołu. Infekcja gruczołu mlekowego powoduje wzrost komórek somatycznych w mleku.

Stres społeczny:

Stres społeczny wywodzi się z relacji krowy z jej towarzyszami w stadzie i obejmuje wszystkie czynniki społeczne, które mają wpływ na zachowanie krów, zdrowie, wydajność i ogólne samopoczucie. Typowe stresory społeczne, z jakimi boryka się bydło mleczne, obejmują ruchy kojców, nadmierną obsadę, mieszanie się młodych i dojrzałych krów oraz ograniczoną przestrzeń do karmienia. Negatywne skutki stresu społecznego obejmują osłabienie odporności, zwiększone stężenie komórek somatyczny w mleku i obniżoną produkcję mleka.

Komfort zwierząt:

Zły komfort krów jest głównym problemem dobrostanu w przemyśle mleczarskim i może mieć znaczący negatywny wpływ na produkcję mleka, zdrowie krów i ogólny dobrostan. Na komfort krów wpływa wiele czynników, w tym zarządzanie, utrzymanie, podłoga i ściółka. Fizyczne oznaki świadczące o złym komforcie krów obejmują kulawiznę i zwiększone uszkodzenia stawu skokowego. Słaby komfort krów prowadzi do obniżenia odporności, niższej produkcji i zwiększonego SCC.

Wentylacja pomieszczeń:

Wszystkie zwierzęta wymagają stałego dopływu czystego, świeżego powietrza. Odpowiednia wentylacja usuwa nadmiar ciepła, wilgoci, kurzu, drobnoustrojów i gazów towarzyszących trzymanym zwierzętom. Zła jakość powietrza może powodować osłabienie odporności i zwiększoną częstość występowania zapalenia płuc.

Odpowiednie zarządzanie stresem

Zarządzanie stresem u krów mlecznych skutkuje zdrowszymi i bardziej produktywnymi zwierzętami. Stres u krów mlecznych jest spowodowany przez stresory, których nie można uniknąć (wycielenie i zasuszenie), a także przez stresory, które można i trzeba opanować (zarządzanie żywieniem, pleśnie i mikotoksyny, warunki sanitarne, stres społeczny, komfort krów, wentylacja pomieszczeń). Te stresory wpływają na funkcje odpornościowe, zdrowie i produkcję, a ich skutki ekonomiczne mogą być znaczące. Dlatego też ocena poziomu stresu w gospodarstwie i opracowanie planu radzenia sobie z nim może przynieść znaczące korzyści.